B2 – Urriaren 31ko gaua, Arimen gaua

Urriaren 31ko gaua Arimen gaua da. Gau horretan, bizidunengana hurbiltzen omen dira hilen arimak. Baina (horiek) ikusezinak dira. Orduan, arima herratuek¹ beren presentziaren adierazten ikasi dute. Nola? Lehenik, harrabotsa eginez…

Nafarroa Beherean entzunen duzue hilen arimak etortzen direla ahaideez² mendekatzeko edo gaizki eskuratu ondasunak jabe zuzenari berriz emanarazteko. Ez dira sekula ikusten, baina azantza egiten dute, noiz gela batean, noiz bestean, maizenean³ sukaldean. Ontziak inarrosten⁴ dituzte, batzuetan platerak lurrean paratzen⁵, lerroan.
Norbait hurbiltzen zaienean azantza gelditzen da eta beste leku batean hasten da, ezin
baita jakin nola galaraz. Arima herratuarekin mintzatzeko modua atzeman behar da, zer nahi duen jakiteko. Orduan auzo batzuen aholkua bilatzen da, isilean, beste inori deus salatu gabe erremedioa kausitu arte bederen. Askotan aski izaten da mezen ateratzea; bestela, mahai gainean kandela benedikatua, papera, tinta eta luma ezartzen dira, arimak bere nahia hartan idatz dezan; urte batez asteroko edo hileroko mezak eskatuko ditu segur aski, edo bizpahiru beila⁶ Jakara, Orreagara, Muskildiko San Antonira edo, antzina, Jondone Jakobera. Hori eginik, ez da gehiago deus entzunen etxean. Euskal Herrian oso hedatua da arima herratuen sinestea eta biziki bakanak⁷ holakorik ezagutu ez duten etxeak.

MICHEL, Francisque

Le Pays Basque: sa population, sa langue, ses moeurs, sa littérature.
Paris: Firmin Didot frères, 1857.
Anuntxi Arana euskal antropologoak euskaraturik.
ARANA, Anuntxi. Hilak gure artean.
Donostia: Elkar, 2015. 46. or. (Ikasek moldatua)

1. Arima herratu: (fr: âme errante, revenant.e)
2. Ahaide: familiako, (fr: membre de la famille)
3. Maiz: usu, (fr: souvent)
4. Inarrosi: astindu, (fr: secouer)
5. Paratu: ezarri, (fr: placer)
6. Beila: erromesaldi, (fr: pélerinage)
7. Bakan: guti, (fr: peu)