A2 – Itsasoan barna

Batzuen ustez Euskal Herria bi zatitan banatzen ahal da: kostaldea eta barnealdea.
Bakoitzean oso bizimodu desberdinak garatu dira. Altxerriko eta Ekaingo haitzuloetan badira jadanik arrainen irudiak, baina urte andana iragan zen arrantza bizimodu bilakatu arte.
Itsasoan badira betidanik harrapatzen diren arrainak: bisigua, legatza, atuna, sardina, etab.. Ibaietan, aldiz, izokina, amuarraina, aingira, etab.. Dudarik gabe guzien artean famatuena balearen ihizia da: Lehenbiziko aipamenak XI. mendekoak dira, 1059. urteko dokumentu batean ageri baita Baionan balea haragia saltzen zela.
Garai hartan balea euskal kostaldera hurbiltzen zen. Herrietan bazen zaindari bat talaian – talaiaria deitua- itsasoari begira, eta balea bat agertzen zelarik ezkilak jotzen zituen herritarren abisatzeko. Marinelak, arrantzako tresnak bizkarrean harturik, txalupetara lasterka joaten ziren; baleari hurbildu eta arpoilariak arpoia botatzen zion. Gero, berehala urruntzen ziren, baleak txalupa ez jotzeko gisan.
Porturatu ondoan, balea puskatu eta, banatzen zen parte hartu zuten arrantzale guzien artean. Berantago balea gure kostetatik desagertu zen eta haren ondotik Ternuaraino – Terreneuve /Terranova- joaten ziren arrantzaleak XVI. mendeaz geroztik. Joan-etorri horietan harremanetako hizkuntza bat sortu zen, euskara eta beste zenbait hizkuntza nahasiz. Gaur egun mintzaira horretan ezagutzen den erranaldirik luzeena hau da: Christ Maria presenta for mi balia, for mi presenta por ju buztana.
Gure literaturan bada bidaia horien berri: horra 1798. urteko Partida tristea, Ternuara bertsoetarik lau kopla:

Partitzean Ternuara,                            Adios, neure emaztea
Untzia prest da belara.                        Esposa maite gaztea
Berga haut dago arradan,                 Tristea dut partiada
Denbor-onaren paradan…                Sekulatotz, behar bada.

Xuri garbi zeru gaiña,                          Itsasoak nau bizitzen
Itsasoak eder maina                            Hark berak nau ni izitzen
Haize ona belarako,                             Bizi laburra emanen,
Denbor-ona partitzeko.                     Gero gerak eramanen.

                                                                                                         Orhipean. Gure Herria ezagutzen
                                                                                                                                                           Xamar
                                                                                                                                     (Ikasek moldatua)